Op 13 maart 2019 organiseerde het programma Circulair Terreinbeheer in Wageningen een bijeenkomst over het thema de Waarde van Water en Aarde. De bijeenkomst was bedoeld om de startende Community of Practice over dit onderwerp een extra impuls te geven en daarmee de transitie naar een gezonde bodem te versnellen.
In 2018 werd het programma Circulair Terreinbeheer uitgebreid met de materialen grond en slib. Deze materialen blijken waardevolle grondstoffen te zijn om de bodemkwaliteit te verbeteren. Daarnaast kunnen grond en slib ook op andere, meer hoogwaardige manieren worden toegepast dan tot nu toe vaak gebruikelijk is. Voorwaarde daarbij is echter dat de vraag en het aanbod van de materialen op elkaar worden afgestemd. Daar wil het programma Circulair Terreinbeheer een bijdrage aan leveren.
Georganiseerde kruisbestuiving
Dirk-Siert Schoonman (voorzitter Ambassadeursgroep Biomassa Alliantie) opende de bijeenkomst: “Het belang van deze dag is dat we elkaar weten te vinden en concrete stappen zetten. De transitie op weg naar een gezonde bodem volstrekt zich in alle betrokken vakdisciplines, niet alleen bij de boeren en de terreinbeheerders. Ook bestuurders zijn aan zet.”
Ruim honderd circulair denkende professionals waren daartoe uitgenodigd om elkaar te ontmoeten en zaken te doen. Hoog op de Wageningse Berg – met uitzicht op de rivier en de uiterwaarden-, had de organisatie gezorgd voor een grote open ruimte van verbinding.
Voorafgaand aan de ontmoeting waren er op kleinere schaal al vergelijkbare werksessies georganiseerd voor de individuele pilots. “Hoe dat ging? Tijdens die werksessies werden beleidsvragen meteen doorgezet naar de mensen van de kennisinstellingen. Dat proces kost normaal gesproken jaren,” herinneren zich Amar Sjauw En Wa en Astrid Meier van het programma Circulair Terreinbeheer. Logisch dus dat de werkformule ook op 13 maart werd toegepast.
Het programma
Voice-over en dagvoorzitter Frans Scheepens van Green Change loodste iedereen vlotjes door het programma heen. Dat programma was gericht op het organiseren van kruisbestuiving tussen de vier verschillende pilots en vijf transitietafels.
Zonder organisatorische muren van tijd en ruimte konden de deelnemers elkaar makkelijk vinden. Ze werden daarbij een handje geholpen door facilitators, die precies wisten hoe de thema’s over de verschillende tafels waren verdeeld.
Er waren vier circulaire pilots over het thema ‘de waarde van water en aarde’ die als input dienden voor de gesprekken aan de transitietafels: een pilot over het opschalen van de toepassing van (zout) Waddenslib op zandgrond in de veenkoloniën; een pilot over het toepassen van lutum/klei tegen veenoxidatie in de Krimpenerwaard; een pilot het beschikbaar maken van grond uit de uiterwaarden voor boomtelers in de Betuwe, en tenslotte de proef met slibcompost op proefboerderij de Marke.
De transitietafels gingen over: kennis en innovatie; beleid; handhaving en wetgeving; value case (waarde) en bestuur. Opgemerkt werd dat er eigenlijk ook een transitietafel voor de markt had moeten zijn. Lees hier meer over de wrap up van de transitietafels.
Tot slot,
Dirk-Siert Schoonman (voorzitter Ambassadeursgroep Biomassa Alliantie): “Vanaf de beleidstafel kwam naar voren dat het goed is dat er veel professionals nadenken over de vraag waar er mogelijk ruimte is om met circulair terreinbeheer aan de slag te gaan. Maar zij moeten steeds denken en werken vanuit allerlei beperkingen. Wind tegen. Eigenlijk moeten ze vanuit de bestuurlijke kant een wenkend perspectief meekrijgen, zodat ze weten dat er commitment is voor circulair terreinbeheer. Het is dus heel erg aan ons bestuurders om ambities daadwerkelijk uit te spreken. Daar ligt een rol voor ons, als ambassadeurs van circulair terreinbeheer. Wij moeten zorgen dat we de oogst van vandaag, verder brengen. Vanuit de pilots zou er een agenda moeten ontstaan waarmee we de verschillende onderwerpen verder kunnen brengen.”
Joyce Zuijdam (Rijkswaterstaat) besluit: “Het vervolg? In de transitieagenda Biomassa en voedsel heeft het programma Circulair terreinbeheer een haakje gekregen op de uitvoeringsagenda. Wat we vandaag ophalen aan inzichten en acties, hangen we aan dat haakje op. Verder krijgt de formule van vandaag een vervolg tijden het symposium Bodem Breed op 16 mei 2018. En daarnaast organiseren we vanaf nu ook een transitietafel voor de markt. Dat gaan we samen met het LEF organiseren.”
In de wandelgangen: welke transitie?
Ter illustratie van de noodzakelijke transitie beschrijft Leon Claassen (provincie Gelderland) de problematiek van boomtelers uit de Betuwe. “Boomtelers verkopen hun bomen met kluit. Daardoor verdwijnt er steeds vruchtbare grond van hun percelen. Die grond zouden ze graag weer aanvullen met grond uit de uiterwaarden. Zulke grond komt bijvoorbeeld vrij tijdens de uitvoering van het project Ruimte voor de Rivier. Op dit moment kan dat nog niet. Er is sprake van een mis-match. De afgegraven grond wordt alleen beoordeeld op milieu-hygiënische parameters. Boomtelers willen echter weten hoe het er landbouwkundig gezien voorstaat. Denk aan parameters als onkruiddruk en ziektekiemen. De benodigde transitie zit ’m dus in het feit dat we met andere ogen naar de grond moeten kijken om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren en tegelijkertijd de effecten van klimaatverandering tegen te kunnen gaan. Zo breed kijken we tot nu toe nog niet. Maar dat gaat nu veranderen.”
In de wandelgangen: wantrouwen moet stoppen
Joyce Zuijdam (Rijkswaterstaat): “Ik hoorde net een krachtige uitspraak van een vergunningverlener-handhaver. Hij zei dat als we de ketens kunnen sluiten op basis van (landbouwkundige) waarde, dat handhavers dan veel minder last zouden hebben van criminaliteit. Op dit moment verdwijnt klasse-B-grond namelijk vaak in een diepe put, waar het onzichtbaar is. Criminelen kunnen daar ongezien ook zwaar verontreinigde grond bijgooien, en dat moeten handhavers zien te voorkomen. Die criminaliteit heeft er dus voor gezorgd dat we grondverzet met wantrouwen bekijken. Daar moeten we weer vanaf, en dat kan door ook de landbouwkundige kwaliteit van grond inzichtelijk te maken.”
